Ο δαίμονας ΛεβιάθανΤο 1589, ο Γερμανός επίσκοπος και θεολόγος Peter Binsfeld, αντιστοίχησε κάθε θανάσιμο αμάρτημα, μ' ένα δαίμονα που έβαζε τους ανθρώπους σε πειρασμό ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του αμαρτήματος. Στον φθόνο αντιστοίχησε τον Λεβιάθαν, ένα βιβλικό θαλάσσιο τέρας που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη.
" Από τις δέκα εντολές, εκείνη που άπτεται στενότερα του φθόνου είναι η δεκάτη : " Ουκ επιθυμήσεις την γυναίκα, τον αγρό, τόν παίδα ή την παιδίσκη του πλησίον σου, ούτε του βοός, του υποζυγίου και παντός κτήνους αυτού ούτε όσα εν τω πλησίον σου εστί. " Το να επιθυμούμε σημαίνει ότι ποθούμε υπέρμετρα ότι ανήκει σε κάποιον άλλον με δυό λόγια, ότι το φθονούμε. Η πράξη της επιθυμίας, βρίσκεται στο επίκεντρο του φθόνου. Ο γείτονάς μου, ο φίλος μου, ακόμα κι ο αδελφός μου, έχει κάτι που εγώ δεν έχω : από την αποδοχή στα μάτια του Θεού ως ένα βόδι πιο δυνατό από το δικό μου, μέχρι και πράγματα που σχεδόν δεν είναι μετρήσιμα. Κι αυτό, για τους φθονερούς, είναι αβάσταχτο.
Γιατί το έχει εκείνος και δεν το έχω εγώ ; Αυτό είναι το βασικό, ίσως και το μόνο ερώτημα για τους φθονερούς, οι οποίοι έχουν μια βαθύτερη αίσθηση της αδικίας από τους άλλους. Έχουν επίσης μια ανήσυχη ανταγωνιστικότητα, η οποία δεν θα πάψει να τους βασανίζει μέχρι να νοιώσουν ότι οι ίδιοι έχουν εδραιωθεί σαφέστατα ως πρώτοι μεταξύ άνισων. Νιώθουν μια θεμελιακή αδικία, σε συνδυασμό μ' ένα μόνιμο αίσθημα κακοβουλίας, όταν διατίθεται κάποιο αγαθό κι οι ίδιοι δεν είναι οι πιο ευνοημένοι αποδέκτες. Γιατί να έχει ο διπλανός μου το πιο ευρύχωρο σπίτι, την πιό όμορφη γυναίκα, την καλύτερη δουλειά, πιο γλυκιά ζωή από μένα ; Η απάντηση είναι σαφής : εκείνος, ο καριόλης, δεν πρέπει να τα έχει.
Παρότι όσοι από μας έχουν νοιώσει γνήσιο φθόνο δεν χριεάζονται κάποια λεπτομερή εξήγηση του τι είναι χαρακτηριστικό σ' αυτό το αίσθημα, επιτρέψτε μου να επιχειρήσω μια σύντομη ψυχολογική περιγραφή γι' αυτούς τους ίσως καλόκαρδους αναγνώστες που που μπόρεσαν να του ξεφύγουν.
Βλέπετε κάτι, το θέλετε, νομίζετε πως το ότι πρέπει ν' ανήκει σ' εσάς κι όχι στο πρόσωπο που το έχει, είναι λογικό και δίκαιο. Άπαξ κι εδραιωθεί η αδικία του άλλου προσώπου που το έχει - κι αυτό κατά κανόνα δεν αργεί να γίνει - τότε πρέπει να υπογραμμιστεί το πόσο ανάξιος είναι, τουλάχιστον μέσα στο νου σας.
Η δική σας μεγαλύτερη αξία είναι σχεδόν αυτονόητη. Το πόσο απεχθής είναι εκείνος, δεν είναι. Μπορεί να το λέτε ξανά και ξανά στον εαυτό σας. Όποιο κι αν είναι το αντικείμενο της υπέρμετρης επιθυμίας - ένα αντικείμενο τέχνης ή ένα είδος πολυτελείας, η φιλία ή η αγάπη κάποιου άλλου προσώπου, η αίγλη που συνοδεύει μια κοινωνική θέση ή ένα αξίωμα ή μια επιβράβευση στη ζωή - ο κόσμος αρχίζει να μοιάζει αποδιοργανωμένος, αφού το έχει εκείνος κι όχι εσείς.
Ο Κάα
Ο Κάα ( ινδικός πύθωνας των βράχων) είναι ένας χαρακτήρας που διαθέτει ικανότητες υπνωτισμού, μέντορας του Μόγλι, από το Βιβλίο της ζούγκλας του νομπελίστα Άγγλου συγγραφέα Rudyard Kipling ( 1865 - 1936 ).
Η ποιότητα του συναισθήματός σας ως προς αυτό το θέμα γίνεται ιδεοληπτική. Πιάνετε τον εαυτό σας να το σκέφτεται περισσότερο απ' ότι ξέρετε ότι θα έπρεπε, σας είναι δύσκολο να σκεφτείτε άλλα πράγματα. Σε τέλική ανάλυση, μια ιδεοληψία είναι κάτι στο οποίο επιστρέφουμε ξανά και ξανά - πραγματικά, δεν μπορούμε να ησυχάσουμε.
Αρκετά σύντομα, χάνεται η ισορροπία και η σφαιρική άποψη για το αντικείμενο του φθόνου μας. Αν είστε έξυπνοι και διατηρείτε κάποιον αυτοέλεγχο, τότε ξέρετε ότι δεν πρέπει να μιλάτε για ότι έχει να κάνει με το θέμα. Αν είστε λιγότερο έξυπνοι κι έχετε χάσει τον έλεγχο, τότε θα μιλάτε πάρα πολύ συχνά γι' αυτό, αποκαλύπτοντας έτσι τις προθέσεις σας σχετικά με το ( μάλλον ) διαταραγμένο συναίσθημά σας.
Αλλά με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, είτε κυλάει εσωτερικά είτε εκτίθεται εξωτερικά, ο φθόνος δεν έχει την τάση να σας υπενθυμίζει την αξιοπρέπεια του ανθρώπινου είδους, πόσο μάλλον τη δική σας αξιοπρέπεια. Αν, βέβαια, ο φθόνος σας οδηγεί σε κάποια καινούργια αυτογνωσία. Η εικόνα πο έχετε για τον εαυτό σας ενδέχεται να υποφέρει εξαιτίας του.
Που τελειώνει το αίσθημα της αδικίας του κόσμου και που αρχίζει ο φθόνος ; Αντί να εντοπίζουμε τον φθόνο στον εαυτό μας, μοιάζει να είναι πάρα πολύ πιο βολικό να χτυπήσουμε με τα φθονερά μας αισθήματα το καλό γούστο κάποιου, την οξυδερκή κριτική του αντίληψη, την ακριβοδίκαιη κρίση του. Ο φθόνος είναι ένα πάρα πολύ άσχημο αίσθημα για να το παραδεχτούμε στον κόσμο κι έτσι, φροντίζοντας να τον αποκρύψουμε, συνήθως τον συγκαλύπτουμε ακόμα κι από τον ίδιο μας τον εαυτό.
Υπάρχουν βέβαια διαβαθμίσεις του φθόνου, μπορεί να είναι ήπιος, έντονος, ψυχρός ή θερμός. Ο φθόνος γίνεται δυσάρεστος, όταν γίνεται αμιγής φθόνος : δηλαδή, όταν δεν χρειαζόμαστε καν κάποιο όφελος για τον εαυτό μας αλλά αρκούμαστε στο να εξασφαλίσουμε ότι ο διπλανός μας δεν θ' αποκοκομίσει κανένα όφελος.
Ένα ανέκδοτο, το οποίο επεξηγεί ωραιότατα αυτή την άποψη, λεει για μια Αγγλίδα, ένα Γάλλο κι ένα Ρώσο, στους οποίους, το γνωστό τζίνι που ξεπετάγεται από το λυχνάρι, δίνει από μια και μοναδική ευχή.
Η Αγγλίδα λεει ότι μια φίλη της έχει ένα χαριτωμένο εξοχικό στα Κότσγουολντς, κι ότι θα ήθελε ένα παρόμοιο εξοχικό, αλλά με δύο επιπλέον δωμάτια κι ένα δεύτερο μπάνιο κι ακόμα, μπροστά του να κυλάει ένα ποταμάκι.
Ο Γάλλος λεει ότι ο καλύτερος φίλος του έχει μια όμορφη ξανθιά ερωμένη, κι ότι θα ήθελε να έχει κι ο ίδιος μια τέτοια ερωμένη, αλλά να είναι κοκκινομάλα αντί για ξανθιά, να έχει μακρύτερα πόδια, να είναι κάπως πιο καλλιεργημένη και κάπως πιο κομψή.
Ο Ρώσος λεει για ένα γείτονα ο οποίος έχει μια αγελάδα που βγάζει μια τεράστια ποσότητα από το πιο πλούσιο γάλα, το οποίο παράγει την πιο παχιά κρέμα και το πιό αγνό βούτυρο. Λεει λοιπόν στο τζίνι : " Τέλω να πετάνει αυτή η αγκελάντα. "
Πηγή στοιχείων : Joseph Epstein, Φθόνος, Νεφέλη, 2005 κι οι ιστοσελίδες που ήδη αναφέρθηκαν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου